Stille discriminatie

‘Voordat je weggaat, zou je die betaling voor mij willen doen? Al die cijfers maak ik steeds fouten mee.’

Een twintigtal mensen in hoge ouderdom mocht ik tot nog toe begeleiden. Die hulp die ik vaak samen met mijn vrouw verleende bestond uit huishouding, boodschappen doen, wandelen, klusjes en administratie. Bij vooral die laatste activiteit zagen we de stille ramp zich voltrekken.

Eind vorig millennium voorzag premier Kok dat internet de wereld zou veroveren. Het zou veel kansen en mogelijkheden bieden aan de mensen. Niemand zou gedwongen worden om met de pc te werken, en internet zou niet worden opgedrongen aan ouderen en afhankelijken.

Hoe goed deze belofte ook was bedoeld, het tegendeel is waar gebleken.

Bedrijven en organisaties omarmden internet. Samen met de vrije markt, privatisering en flexibilisering van de arbeidsmarkt boden zij voor het bedrijfsleven gouden kansen tot efficiency, marktvergroting en winstmaximalisatie. De euro kwam – ouderen verloren het telraam in hun hoofd.

‘Ik ben gebeld door een aardige meneer, en die zei dat dit veel goedkoper was…’

Zeker, er waren ouderen die, goed van geest, goed opgeleid, en vaak ondersteund door enthousiaste kleinkinderen het digitale spel onder de knie kregen. Maar de meerderheid – althans de meerderheid om ons heen – worstelde ermee of haakte af. Zeker toen ook de financiële dienstverlening digitaliseerde. De Postbank ging geld vragen voor voorheen gratis diensten. De bankwereld voerde het 16-cijferige IBAN-nummer in. Afhankelijke medemensen werden steeds vaker telefonisch gestalkt om over te stappen naar een ‘goedkopere’ telefoon- of energiemaatschappij. Een nieuw contractje is zo aangesmeerd, maar ervan afkomen is heel wat lastiger. Uiteindelijk sloten zelfs de postkantoren.

‘Ik wilde het vragen aan die mevrouw van het postkantoor, maar dat was weg. Weet jij waar het nu zit?’

Er kwamen vaker en meer verzoeken om afhankelijke mensen bij te staan. Het is voor velen te ingewikkeld geworden om hun administratie te doen. Te meer omdat er bijna geen organisaties of bedrijven meer zijn die nog de gelegenheid bieden om per brief te communiceren of fysieke diensten in een kantoor om de hoek aanbieden.

De economie is verschoven van dienstverlenend naar dienstopdringend. Het is niet meer De klant is koning, maar Slikken of stikken.  Zelfs stemmen is ingewikkeld geworden. Voor hoogbejaarden of afhankelijken met een sterk netwerk, of met veel geld, of met veel vrienden en familie is het allemaal nog best te doen. Maar de alleenstaanden met weinig opleiding en/of dementie kwijnen weg. Of zijn afhankelijk van anderen die wel vaardig zijn. Het is te hopen dat ze helpers treffen met zuivere gewetens en veel geduld.

‘Ja, ik geloof wel dat ik mijn bankpas heb gegeven toen… ja, ook m’n pincode… dat moest, zei die mevrouw.’

We praten hier letterlijk over een uitsterfconstructie. Een vergeten groep. Zelfs tijdens verkiezingsdebatten neemt niemand het voor ze op. 50Plus heeft het te druk met zichzelf. Politiek, economie noch samenleving zit te springen om een slechthorende 90-plusser te helpen, of een visueel gehandicapte van 79. En dan laat ik in deze column nog onbesproken het voor deze categorie ontoegankelijk geworden openbaar vervoer.

De wereld redt het wel zonder deze vergeten groep, die geduwd is naar de marge van de samenleving. Deze mensen bouwden ons land op na de oorlog. Ze maakten stormachtige ontwikkelingen mee. Dat ze zich overbodig, dom of niet gerespecteerd voelen, lijkt niemand iets te kunnen schelen. Geen politieke partij is afhankelijk van hun stem. Geen talkshow vindt ze sexy. In een zee van gevatte vlotheid verdrinken hun broze woorden. Geen bedrijf behalve dan de goede doelen organisaties zit op hun spaarzaamheid te wachten. Een enorme misrekening, want als je de tijd neemt om naar hun verhalen te luisteren, samen met hun de foto’s aan hun muur te bekijken, dan gaat er een wereld voor je open. Een schat aan verhalen en kronieken spaarden ze, een wereld van bitterzoete herinneringen.