Mijn beide ouders zijn in de tweede wereldoorlog geboren. Mijn moeder (1942) heeft er eigenlijk helemaal geen herinnering aan en mijn vader (1941) wist altijd te vertellen hoe hij als kleuter zag dat, als op inleiding van de bevrijding, de Duitsers nog heel lafhartig op in de lucht hangende geallieerde parachutisten schoten. Andere verhalen in familiekring uit deze periode heb ik dan ook door overlevering mee mogen krijgen.
Afgelopen Bevrijdingsdag bezochten we mijn moeder. Als een soort automatisme kwamen de verhalen die zij kent over de oorlog op zo’n dag weer ter sprake. Zaken die in de naaste familie of in de omgeving zich hebben afgespeeld. Bijvoorbeeld hoe het rijwiel van mijn grootmoeder door de bezetter werd gevorderd en haar tienerzuster hier heel dapper verbaal tegen tekeer ging, maar de fiets werd natuurlijk in beslag genomen.
’s Avonds in het donker echter ging de schuttingdeur open en werd de fiets heimelijk teruggebracht. Of hoe een oom dikwijls verhaalde hoe de gewone soldaten uit verveling vis vingen door een granaat in het water te gooien. Als ‘verzetsdaad’ is er binnen de familiekring nog een bajonet gestolen van een Duitse soldaat die dan ook jarenlang nog als een soort souvenir bewaard is gebleven.
Over het feit dat mijn beide grootvaders in een werkkamp hebben gezeten en zij bij het naderende einde van de oorlog hieruit zijn ontsnapt. Maar ook over hoe in een naburig dorp een boer die geen melk aan de Duitsers wilde leveren daarom werd gefusilleerd. Op de terugweg naar Ede bedacht ik hoe weinig ik eigenlijk weet van de lokale geschiedenis hier uit die zwarte periode.
Wellicht zou ik het boek ‘De Wormshoef~Waar Helden Zwegen’ van Henrico Hendriksen maar eens gaan aanschaffen? Van deze uitgave heb ik onlangs kennis genomen. Ik heb in ieder geval bij thuiskomst een zoekactie gestart en er blijkt op Wikipedia een pagina te bestaan met links naar diverse zaken die hier in Ede en omgeving tijdens de tweede wereldoorlog hebben plaatsgevonden.
Door allerlei mondiale ontwikkelingen kreeg ik steeds meer het gevoel dat de kans dat deze geschiedenis zich herhaalt levensgroot is. De tweede wereldoorlog met al haar verschrikkingen mag dan intussen zo’n kleine 80 jaar geleden ten einde zijn gekomen maar daarmee niet het slechte dat blijkbaar in ons DNA zit opgesloten. Kijk maar naar Oekraïne waar de mensheid anno 2022 nog steeds toe in staat is.
Kijk eens hoe er vandaag te dag mensen in ons eigen land zijn die geen volmondig afkeuring van dit ultiem Russisch kwaad willen uitspreken. Zo’n beweging was er ook in de aanloop naar de periode ‘40-‘45. Even buiten Lunteren klonterde het gitzwarte kwaad zich toen samen in haar brallende voorman Mussert. Op een steenworp afstand zou een jaar of later al de Wormshoef gaan dienen voor martelpraktijken door de nazi’s.
Gelukkig zijn we ooit bevrijd en mogen we daardoor nu alweer lang in vrijheid leven. Maar laten we wel leren van de algemene (lokale) geschiedenis en de meer persoonlijke van ons eigen voorgeslacht. Want daarin ligt de kracht van het tijdig signaleren van allerlei ontwikkelingen in de wereld veraf en heel dichtbij en het maken van keuzes die daar wellicht uit voort moeten vloeien.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Tweede_Wereldoorlog_in_Ede