Stel je voor….je stemde op 21 maart op GroenLinks. Je verwachtte een groen beleid, respect voor het milieu en een duurzame politiek in de gemeente Ede. En wat krijg je? De derde biomassacentrale in Ede, door sommige twitteraars ook wel het boscrematorium genoemd.
Of je stemde op de VVD. En wat krijg je dan? Van alles, maar geen belastingverlaging waarmee de kiezers lekker werden gemaakt. Nog anders: je stemde op Gemeentebelangen en wat krijg je? Een dichte Albert Heijn op zondag in Bennekom! Of je koos voor ChristenUnie en wat zie je? Een open Albert Heijn op zondag in Ede.
Na de verkiezingen blijken al die beloftes uit de diverse programma’s een stuk minder hard dan toen je in dat kleffe hokje het rondje van je favoriete partij en kandidaat rood stond te kleuren. Dat wordt net na de verkiezingen ‘democratie’ genoemd. Ik vind daar weinig democratisch aan.
In sommige landen heb je maar twee partijen. Amerika bijvoorbeeld. Lekker overzichtelijk. Je weet wat je kunt verwachten als je op de Republikeinen stemde. Stemde je op de Democraten dan heb je pech want die verloren en dan ben je de pineut. Maar ja, zo werkt de democratie dus echt. De meerderheid van je medeburgers koos wel voor de heropening van steenkolenmijnen dus hoe ellendig je dat ook vindt: zo werkt de democratie dus.
In Ede, en in Nederland, werkt dat anders. In Ede hadden we 13 partijen en het schijnt dat je dan tot een compromis moet komen. Maar is dat nou echt democratisch?
En is het wel zo democratisch dat stemgerechtigden uit Hoenderloo mee kunnen beslissen over de openingstijden van de supermarkt in Bennekom? Dat lijkt me niet. Stel je voor dat Bennekommers mee mogen beslissen over supermarkten in Wageningen. Dat zouden we raar vinden. Maar toch ligt Bennekom dichter bij Wageningen dan Hoenderloo bij Bennekom. Dat is toch best gek.
In Zwitserland hebben ze daar een prima oplossing voor: het referendum. We hebben datzelfde referendum in Ede ook gebruikt toen het ging om de koopzondag. Je kunt nog steeds discussiëren over de interpretatie van de uitslag maar het gaf in ieder geval het gevoel van democratie. Maar nog beter: Ede stond even op de kaart. Ede vormde even het centrum van de democratie. Landelijke media maakten reportages over Ede en het referendum.
Wat zouden we Ede toch innovatief kunnen noemen als we jaarlijks, als burgers, een oordeel kunnen vormen over kwesties die tijdens de verkiezingen juist een issue waren maar tijdens de collegevorming wegonderhandeld werden. Zoals de Parklaan. Of die koopzondag in Bennekom. Of het vuurwerkverbod. Of nog beter: onderwerpen die tijdens de verkiezingen absoluut geen issue waren, zoals de opvang van asielzoekers. Dat was bij de verkiezingen in 2014 absoluut niet aan de orde maar kwam dat later wel.
Geef dorpen en wijken meer autonomie maar doe het wel formeel: in een officieel referendum. En laat belangrijke thema’s niet ondersneeuwen door het excuus van collegevorming.
Het zou een mooie dag zijn. Een vaste dag in het jaar, de dag van de Edese democratie, waarop Edenaren zich kunnen uitspreken in referenda over kwesties in hun dorp of wijk of over de volledige gemeente Ede. Met bijeenkomsten en stemlokalen op het nieuwe marktplein. Zo’n moment waarop de kloof tussen de burgers en de politiek ineens een stuk kleiner wordt.
Er is nog een hoop te winnen in de Edese democratie.